ศาสตราจารย์ ดร. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี หรือสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ มหิดล ทรงประสูติเมื่อวันที่ ๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ ​ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต โดยทรงเป็นพระราชธิดาองค์เล็กในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร หรือ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถพระบรมราชชนนีพันปีหลวง และเป็นพระโสทรกนิษฐภคินีในพระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรรามาธิบดี ศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ        มหิศรภูมิพลราชวรางกูร กิติสิริสมบูรณอดุลยเดชสยามินทราธิเบศรราชวโรดม บรมนาถบพิตร พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์พระองค์ปัจจุบันของประเทศไทย

          ศาสตราจารย์ ดร. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรี    สวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ได้รับปริญญาวิทยาศาสตรบัณฑิต (สาขาวิชาเคมี) เกียรตินิยมอันดับ ๑ คณะวิทยาศาสตร์และอักษรศาสตร์ (ปัจจุบันคือคณะวิทยาศาสตร์) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (พ.ศ.​ ๒๕๒๒) ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (สาขาวิชาเคมีอินทรีย์) คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล (พ.ศ. ๒๕๒๘) ปริญญาดุษฎีบัณฑิต (สาขาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ) คณะประมง มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร์ (พ.ศ. ๒๕๕๐) ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต วิทยาศาสตร์ (สาขาวิทยาศาสตร์ชีวภาพสัตวแพทย์) (หลักสูตรนานาชาติ) คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร์ (พ.ศ. ๒๕๕๗) ประกาศนียบัตรสัตวแพทย์ด้านศัลยกรรม สภาสัตวแพทย์ของประเทศไทย ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (สาขาวิชาพิษวิทยา) จากมหาวิทยาลัยโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น การศึกษาระดับหลังปริญญาเอก ณ มหาวิทยาลัยอูล์ม ประเทศเยอรมัน และปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (สาขาวิชาทัศนศิลป์) คณะจิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร (พ.ศ. ​๒๕๖๐)

         
         ศาสตราจารย์ ดร. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรี    สวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงสนพระทัยในงานวิจัยเกี่ยวกับเคมีของผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ และพืชสมุนไพรไทย การสังเคราะห์ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติโดยวิธีเชิงระบบแบบใหม่ๆ พิษวิทยาของยา และอนามัยสิ่งแวดล้อม ทรงเป็นศาสตราจารย์สาขาวิชาเคมีอินทรีย์ ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และศาสตราจารย์ประจำภาควิชาชีวเคมี คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ทรงบรรยายหรือเป็นองค์ปาฐกทั้งในประเทศและต่างประเทศ ทรงสอนที่มหาวิทยาลัยในประเทศเยอรมัน ญี่ปุ่น และ สหรัฐอเมริกา ทรงได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ และเครื่องราชอิสริยาภรณ์จากหลายประเทศ และทรงได้รับรางวัลระดับโลกจำนวนมากในด้านสารเคมีก่อมะเร็ง และพิษวิทยาสิ่งแวดล้อม ใน พ.ศ.​ ๒๕๒๙ องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ทูลเกล้าถวายฯ เหรียญทองคำ อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ เชิดชูเกียรติที่เป็นตัวอย่างทางวิชาการและส่งเสริมงานด้านวิทยาศาสตร์ ทรงเป็นบุคคลที่ ๓ ของโลก เป็นนักวิทยาศาสตร์สตรีพระองค์แรกที่ได้รับรางวัลนี้ และเป็นชาวเอเชียพระองค์แรกที่ได้รับเชิญให้เป็นสมาชิกกิตติมศักดิ์ของ Royal Society of Chemistry ประเทศอังกฤษ นอกจากนี้ ในปี พ.ศ.​ ๒๕๖๔ ​พ.ศ. ​๒๕๖๕ และ  พ.ศ. ๒๕๖๖ ทรงได้รับการยกย่องเป็นหนึ่งในนักวิทยาศาสตร์ชั้นนำ ๒% ของโลก ในด้านสมุนไพร และอินทรีย์เคมี

          นอกจากงานด้านวิทยาศาสตร์การแพทย์ สัตวแพทย์ และสิ่งแวดล้อม ศาสตราจารย์ ดร. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ยังมี พระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัยหลากหลายสาขา ทั้งงานทัศนศิลป์วรรณศิลป์ ดนตรี และงานออกแบบสร้อยคอ รัฐบาลไทยโดยกระทรวงวัฒนธรรมจึงได้ถวายพระสมัญญา “สิริศิลปิน” พระองค์มีพระดำรัสว่า “งานศิลปะทำให้ข้าพเจ้ามีความสุข ข้าพเจ้าจึงอยากแบ่งปันความสุขให้กับพี่น้องประชาชนชาวไทย” ซึ่งผลงานของพระองค์ได้นำไปออกแบบสินค้หารายได้ให้กับมูลนิธิในพระดำริ